Yekun Hesabat
Açıq Cəmiyyət İnstitutu tərəfindən maliyyələşən layihə işinə 01.07.2010 tarixindən başlanılmışdır. Bu müddət ərzində Azərbaycanda Hasilat Sənayesində Şəffaflıq Beynəlxalq Təşəbbüsünün icrası çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Hökümətinin mədən hasilatı sənayesində əldə etdiyi məcmu daxilolmaları barədə may ayında açıqlanan və 2009-cu ili əhatə edən dövr üzrə illik hesabat (sayca 12 – ci ) üzrə tədqiqat aparılmışdır. İlk dəfə olaraq bu hesabatlarda Azərbaycanda neft-qaz hasilatı ilə məşğul olan şirkətlərin məlumatlarından əlavə qızıl və gümüş hasilatı sahəsində fəaliyyət göstərən yeganə şirkətin Azerbaijan International Mining Company də məlumatları öz əksini tapmışdır. Hesabata eyni zamanda hasilat sənayesində fəaliyyət göstərən şirkətlərin təqdim etdikləri fərdi hesabatların təhlili əsasında audit şirkətinin verdiyi rəy də daxil olmuşdur. Məlum olmuşdur ki, Azərbaycanın qızıl yataqlarının işlənməsi ilə məşğul olan Azerbaijan International Mining Company “Gədəbəy” yatağının işləndiyi 1 il ərzində 1,05 min kq qızıl istehsal etmişdir. Ötən 2010-cu ildə “Gədəbəy” qızıl yatağından 67267 unsiya qızıl istehsal olunub ki, bu, proqnozlaşdırıldığından 7267 unsiya çox olmuşdur. Bu yataqdan çıxarılan qızıl dünya bazarlarında “Ayrım” markası ilə satılır. Layihə işinin 6 ayı ərzində Azerbaijan International Mining Company şirkətinin 2010-cu ilin hər kvartal üzrə fəaliyyəti tədqiq edilmişdir. 2011-ci ilin 10 yanvar tarixində isə yekun olaraq, 2010-cu il üçün Şirkətin fəaliyyətinə dair yekun məlumatlar toplanaraq tədqiq edilmişdir. Tədqiqatın nəticınin icmalı aşağıda verilmişdir:
Anglo Asian Şirkətinin Gədəbəy filiz yatağının istismarı edilməsi barədə 10 yanvar 2011 tarixinə açıqladığı məlumatlar.
- Gədəbəy şaxtasında son kvartalda Qızıl (‘Au’) istehsal həcmi 19,555 unsiya olmaqla, bu fəaliyyətə başladığı müddət ərzində istehsalının rekord hədd göstəricisi olmuşdur.
- 31 dekabr 2010 – cu ilin yekunu olaraq Gədəbəy filiz yatağında Au – istehsalı 67,267 unsiya olmuşdur ki, bu da proqnozlaşdırılan 60,000 unsiyadan yüksək olmuşdur.
- Qızılın dəyişən qiymətinə görə – qızıl satışı 57,398 unsiya olmuşdur. Orta hesabla il üçün hər unsiyaya görə $1,241 olmuşdur.
- Gədəbəy şaxtasında fəaliyyətlər;
– 2010-cu ilin sonuncu Q4 kvartalı ərzində qələviləşmə “leach” meydançasına tərkibində orta hesabla 4.32 g/t qızıl olan 240,208 ton quru filiz göndərmişdir.
– Bütövlükdə 2010-cu il ərzində qələviləşmə “leach” meydançasına tərkibində orta hesabla 4.33 g/t qızıl olan 821,176 ton quru filiz göndərmişdir.
- 2010-cu il üçün hasil olan mis Cu 182.5 tonn, Ag gümüş 1,460 kq və 25.9 kq Au qızıl hasil edilmişdir.
- Şirkətin 31 dekabr 2009-cu il olan $42.2 milyon təmiz borc olduğu halda 31 dekabr 2011-ci il tarixinə $25.6 milyona qədər azalmışdır.
Layihə işi çərçivəsində dünyada ən böyük qızıl istehsal edən və qızıl ehtiyatlarının yarısına malik olan ölkələr haqqında məlumatlar toplanaraq tədqiq edilmişdir. Bundan başqa bəzi MDB ölkələrində Qazaxstan və Qırğızstan Respublikalarında qızıl hasilatına dair məlumatlar toplanmış və tədqiq edilmişdir. Bu ölkələrin MHŞT qoşulduqdan sonra açıqladıqları hesabatlar və internet səhivələrindən bu ölkələrin qızıl sənayesi haqqında yerləşdirdikləri məlumatlar əsas götürülmüşdür.
Qazaxstan Respublikası qızıl ehtiyatlarının kəşfiyyat məlumatlarına görə, dünyada 10 – cu yeri MDB dövlətləri arasında isə 3-cü yeri tutur. Qazaxstan Respublikasıda demək olar ki, çıxarılan qızılın 2/3 hissəsi orta və kiçik həcmli yataqlardan çıxarlır. Kiçik həcmli yataqlara qızıl ehtiyatı 25 ton, orta həcmli yataqlara qızıl ehtiyatı 25 – 100 ton miqdarında olan yataqlar aid edilir. Qazaxstan Respublikası 5 oktyabr 2005 – ci ildə yaranan “Qazaxstan Respublikasi Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsü”nə qoşulmuşdur. Tədqiqat nəticəsində məlum olmuşdur ki, 2008 –ci il hesabatlarına daxil olan neft/qaz siyahılarına mininq kompaniyalar daxil olmayıb, ona görə ki, mininq kompaniyalar EİTİ Anlaşma Memorandumuna (MOU) 2009 –cu ildə imzalamışlar.
Mineral – xammal resursları Qırğızstan Respublikasının ən qiymətli dövləti hesab olunmaqla yanaşı iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır. Bu sahənin payı bütövlükdə son illərdə sənaye istehsalının 40 – 48 % təşkil edir. Qırğızstan Respublikası EİTİ sənaye sahələrində şəffafliq təşəbbüsünə 14 may 2004 – cü ildə qoşulmuşdur. 2008 – ci hesabat ili üçün dövlət büdcəsinə mining kompaniyalar tərəfindən edilən ödənişlər barədə məlumatlar 2008 – ci il üçün EİTİ hesabatlarında öz əksini tapmışdır.
Layihə işi zamanı qızıl sənayesi sahəsindı yeni texnologiyalar barədə məlumatlar toplanmış və tədqiq edilmişdir. Demək olar ki, bütün köklü qızıl yataqlardan çıxarılan qızılın, emal olunması texnologiyalarında iqtisadi və ekoloji cəhətdən olduqca ciddi çatışmamazdıqlar mövcuddur. Bu gün problemin həlli üçün mühüm olan əsas məsələ mərkəzdənqaçma konsentratlarla işləyən avadanlığın və texnalogiyanın işlənib hazırlanmasıdır. Qapalı Aksioner Birliyi İTOMAK şirkəti bu sahədə ciddi fəaliyyət göstərir və qızılçıxartma sənayesində yeni avadanlıqlar və texnalogiyalar təklif edir. Qapalı Aksioner Birliyi İTOMAK Rusiya Fedrasiyasında və dünyanın qabaqcıl ölkələri sırasında mərkəzdənqaçma konsentratların istehsalında aparıcı yeri tutur. Qızılın, almazın və başqa mineralların istehsal və istismar edilməsi üçün, mərkəzdənqaçma seperatorlarının, maqnit seperatorlarının və kiçik qızıl hissəciklərinin tam yuyularaq tutulması üçün maqnitqətranlı seperatorların (MQS) hazırlanması onların təklif etdiyi yeni texnologiyalardandır. Bundan başqa, İrqiredmet İctimaiı Aksioner Birliyinin yeni texnologiyalar kimi (İАB İrqiremet) Sionid qarışıqlı məhlullardan qızılı ayırmaq üçün yeni – “ЭПС” tipli Elektrolizlərin və o, cümlədən qızılın bakterialoji üsulla yuylması təcrübəsini də təqdim edilir.
Bundan başqqa layihədə nəzərdə başqa digər qeyri neft-qaz sənayesinin MHŞT-yə qoşulması məsələsinə dair vəkillik istiqaməti üzrə fəaliyyət həyata keçirilmiş və Azərsu Səhimdar Cəmiyyətində qeydiyyatdan keçmiş su istifadəçiləri (mineral və təbii su ehtiyatları) olan şirkətlər haqqında məlumatlar verilməsi üçün məktubla müraciət olunmuş, telefon bağlantısı qurulmuş onların MHŞT-yə qoşulması istiqamətində fəaliyyət göstərilmişdir. Şirkət söz vermişdir ki, yazılı cavab verəcəkdir.
Layihə işi qrafikində nəzərdə tutulan televiziya verilişi sonrakı ay ərzində həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.